De Shuar zijn geboren zieners en 'wisdomkeepers' van een diepgaande spiritualiteit en wijsheid over het leven, de natuur en heling. De tradities van de Shuar zijn ontstaan uit duizenden jaren van aanpassing aan het gevaarlijke leven in het Amazone regenwoud. Ze leefden er geïsoleerd van andere culturen en raakten zo diep verenigd met de natuurlijke wereld. Het is een harmonieus en liefdevol volk maar de geschiedenis leert dat Shuar door het vuur gaan om hun cultuur, land en families te beschermen. Ze behoren tot de moedigste krijgers ter wereld en zijn het enige nooit veroverde volk van de Amazone.

De Uwishin en de Kakáram

Binnen de gemeenschap is een speciale rol weggelegd voor de traditionele healer, de uwishin. Het woord uwishin betekent zoveel als ‘de ene die weet’ of ‘krachtige wijsheid’. Het is een rol die meestal een familie-oudste of een Kakáram ten deel valt. Een Kakáram is een ‘kracht mens’ die naast z’n eigen ziel nog twee arutáms of arútma wakáni (spirit zielen) in zich draagt. Een zeldzaamheid.

Arutám betekent Grote Vader (God) maar Arutám staat ook voor arútma wakáni (Arutám zielen), de spirituele krachten die via de voorouderlijke bloedlijn worden doorgegeven, spirituele krachten van krachtdieren en krachtspirits die men tijdens een ceremonie kan ontvangen.

Nekas Wakán, de ware ziel

Het christendom heeft ons geleerd dat er één ondeelbare ziel is die we voor de geboorte ontvangen, maar binnen sjamanistische tradities bestaan er verschillende visies op de ziel. Volgens die van de Shuar, hebben we een "gewone" ziel, genaamd nekas wakán ("ware ziel") plus niet minder dan twee zielen die op speciale momenten tot ons kunnen komen:

• De muisak wakáni (schaduw ziel) die zich kort na een geweldadige dood kan gaan manifesteren en wraakzuchtig is. Het verlangt naar compensatie en dwaalt rond of jaagt op de daders totdat het wraak op hen heeft genomen. Dit soort spirits zijn binnen alle sjamanistische tradities bekend en muisaks zijn de rusteloze geesten die rondspoken op plaatsen waar zich moorden of bloedbaden hebben voorgedaan. Het zijn geen "volledige" zielen, ze kunnen zich niets anders herinneren dan hun dood, zijn vol haat en pijn, en hebben weinig raakvlakken met de aard van de overledene en diens "ware ziel".
  
  
• De arutma wakáni (arutám ziel) die tot leven komt, als het al gebeurt, tijdens een ceremonie. Het heeft de kracht van een Arutám ziel en wordt doorgegeven door een voorouder van ons die deze zelfde kracht in zich draagt.

Het pad van de Uwishin is een heilig pad

Om een uwishin te worden moet je over hoge morele normen beschikken en bereid zijn om je leven volledig te wijden aan deze grote verantwoordelijkheid. Het is een heilig pad dat je niet moet verwarren met andere beroepen die je op elk moment zou kunnen verlaten.

Om deze krachtige spirituele wijsheid te ontvangen, moet een leerling vele jaren van opoffering en speciale diëten doorstaan. Een uwishin moet bereid zijn om, in elke situatie die om haar/zijn hulp vraagt, te handelen vanuit een ‘volledig spiritueel aanwezig zijn’, elke dag, elk moment, voor de rest van haar/zijn leven.

Deze heilige spirituele wijsheid wordt van oudsher gezien als een geschenk van Vader Arutám (Great Spirit, God) aan zijn Shuar kinderen. De Shuar hebben zich zo generatie op generatie geoefend in de bewustwording van de mens, gericht op de overleveringen en leringen van hun voorouders om zo de tradities levend te houden.

Deze heilige spirituele wijsheid treden zij binnen met de hulp van helende planten als Natém (ayahuasca), Tsaank (tobacco) en Maikiua (datura). De Meesterplanten.

Het Natemamu Tunakaramamu Ritueel

De aard van de Shuar leer je onvermijdelijk kennen in het Natemamu ritueel. Het geldt als één van de meest diepgaande Shuar rituelen waarbij alle fysieke en spirituele cellen een intense zuivering ondergaan. Het is een ware ‘rite de passage’ en brengt diepe heling en herstel van harmonie, in je eigen leven en dat van je relaties.

Zelf heb ik dit 10-daagse ritueel in de afgelopen jaren 4 maal ondergaan. En wanneer de tijd daar is zal ik terugkeren en mij opnieuw onderdompelen in de bron waaruit de jungle geboren is.

Te gast zijn in een Shuar gemeenschap is op zichzelf al een ‘rite de passage’. De Shuar beschikken over het aangeboren vermogen om ons energieveld te lezen en zien wat er achter iemands glimlach leeft, wat er schuil gaat achter onze zelf aangemeten maskers. Zij zien het gebrek aan vuur in ons hart. Een vuur dat volop brand in het hart van een Shuar. Ze zien ons diepe verlangen naar liefde en verbinding.

De ontmoeting tussen deze twee werelden -zij die leven in verbinding met al wat is en zij die de verbinding kwijt menen te zijn- levert een ruimte op waarin je veel over jezelf kan leren. Shuar communiceren op een andere wijze met elkaar, vanuit verbinding, een wijze die meer gericht is op luisteren. Er wordt geen direct oogcontact gemaakt, de blik is naar binnen gericht. Alleen wanneer een vrouw en man elkaar willen laten weten geïntreseerd te zijn in een relatie zullen ze dat via oogcontact laten merken. Wanneer de blik door beide wordt vastgehouden is dit het teken van instemming. Zoniet dan zal een van beide scheel kijken om de blik te vermijden. Dit gebeurt ook wanneer in andere situaties de blik langer wordt vastgehouden dan wenselijk is. In onze westerse wereld zoeken we conitinu naar bevestiging door oogcontact met onze gesprekspartners. Het is ons immers geleerd dat dat beleefd is. In mijn eerste bezoek aan mijn Shuar familie heb ik dan ook veel scheel kijkende ogen ontmoet.

Kinderen en het familieleven nemen een belangrijke plaats in binnen de Shuar gemeenschap. Shuar hebben vaak grote gezinnen en wonen met de hele familie, bestaande uit verschillende generaties, bij elkaar. Ieder draagt op eigen wijze bij aan het welzijn en voortbestaan van de familie. 

De Natemamu is een zuiveringsritueel wat van oudsher werd uitgevoerd wanneer er een familielid was overleden. Met de tijd is dat verschoven en werd het ritueel na grootse gebeurtenissen uitgevoerd. In beide gevallen met de hele familie en soms met meerdere families samen. Het duurde zo lang als nodig was en er de energie was om dieper te gaan. Het ging ver voorbij de vier dagen, nodig voor de vier meest essentiele energiepoorten, die er tegenwoordig voor worden uitgetrokken. Het ritueel is tienduizenden jaren oud en ook in deze tijd deelt de uwishin het medicijn van het Natemamu ritueel nog steeds twee maal per jaar, rond jan/feb en rond aug/sept.

Sommige ceremoniën gelden naast instrumenten van heling, zuivering en voor het vergaren van Arutám ook als initiaties op weg naar volwassenheid zoals bepaalde Maikiua (datura) rituelen. Gedurende het leven worden deze rituelen meerdere malen herhaald om zo meer Arutám uit te nodigen en te leren vasthouden. Daarnaast wordt Arutám via de voorouderlijn doorgegeven. Zowel vrouwen als mannen kunnen Arutám in zich dragen of kunnen gedurende hun leven arútma wakáni ontvangen (winnen) tijdens rituelen.

Vier nachten, vier poorten

Een Natemamu-Tunakaramamu ritueel duurt 10 dagen en begint met een Natém ceremonie om je voor te bereiden op de Tunakaramamu (waterval ceremonie) en de vier daagse Natemamu. Binnen deze vier dagen van de Natemamu representeert elke nacht een andere toegang (poort) naar de spirituele wereld.

Volgens oude tradities is het essentieel dat je alle vier energiepoorten doorgaat, overgeslagen poorten blijven open staan tot je bij een volgende Natemamu de vier nachten alsnog hebt volbracht. De Natemamu wordt ook weer afgesloten met verschillende Natém ceremoniën waarvan de ceremonies bij de rivier en in het aanzicht van de bergen voor mij het meest intens en bijzonder zijn geweest.

Anders dan de Natém die tijdens reguliere ceremoniën wordt gedronken –deze bestaat uit een samenstelling van planten en wordt ingekookt tot een lobbige drank- wordt de liaan nu bereidt zonder toevoeging van andere planten en lijkt meer op een thee. Tijdens de Natemamu wordt deze thee, Umnatém, in grote hoeveelheden gedronken.

Bij herhaling drink je zoveel van de thee als je kan en ‘purge’ je jezelf leeg terwijl je cellen zich gaandeweg vullen met de helende vibratie van Natém. Dit proces start zo’n anderhalf uur voor zonsondergang en gaat door: tot ver na zonsondergang, tot het genoeg voor je is of totdat de voorraad Natém van die dag volledig is opgedronken. De rest van de nacht breng je in ceremonie door, vergezeld door het orkest van de jungle, en de icaro’s en het muziekspel van de uwishin.

Op elke dag -voorafgaand aan het ritueel- van de Natemamu baad je jezelf in de rivier. Daarna wordt er voor elke poort die je tijdens deze vier nachten doorgaat een passende en beschermende gezichtsschildering aangebracht. Je draagt ook traditionele Shuar kleding. Gedurende de dag wordt de Tunduli-drum geslagen zodat de hele omgeving weet dat er een Natemamu gaande is.

Vroeg in de ochtend wanneer de ceremonie tot een einde komt wordt er door de uwishin op een schelp geblazen ten teken dat je je opnieuw dient te wassen in de rivier. Vervolgens wordt met Tsaank, gebeden en blessings de ceremonienacht gesloten. Het is tijd om te eten, te rusten, Natém klaar te maken en de Tunduli te slaan tot het moment dat de volgende ceremonie begint.

Het Tunakaramamu Ritueel; baden in de waterval

Voorafgaand aan de Natemamu vindt een bijzondere inwijding plaats bij de watervallen, het is het Tunakaramamu ritueel.

In de vroege middag verzameld iedereen zich voor een voetreis door de jungle naar een heilige waterval. Vrouwen en mannen worden elk opgesteld in een aparte rij en in een volgorde die aangehouden dient te worden. De tocht vindt in stilte plaats, met aandacht bij jezelf, met aandacht voor wat je doet, zonder je af te laten leiden door de omgeving en anderen. De jungle eist je aandacht op want een misstap kan grote consequenties hebben. 

Na uren bereiken we de waterval en in de nabijheid -voorafgaand aan het Tunakaramamu ritueel- worden twee grote kampvuren en slaapplaatsen klaargemaakt. Daarna volgt de afdaling naar de waterval, opnieuw in de volgorde waarin we de tocht begonnen zijn. Mannen en vrouwen zullen het ritueel afzonderlijk ondergaan. Nadat de uwishin je een pluimpje tabaco heeft gegeven -wat in de wang van je mond wordt bewaard- wordt het ritueel geopen met liederen en gebeden waarna iedereen zich tegelijkertijd en onder oorverdovend gegil en gejoel in het ijskoude basin van de waterval stort. Onder de waterval proberen te komen betekent een kans op het verwerven van arútma wakani maar de waterval is sterk. Het is mij maar een keer gelukt en hoe is mij nog steeds een raadsel. De waterval duwde me onderwater en zo kwam ik bij de grot achter de waterval. Na een poosje de energie in mij te hebben opgenomen ben ik weer in de waterval gedoken die mij zo terugbracht naar de anderen. Het was een magische ervaring.

Baden in de waterval waar Tuntiak (de regenboog spirit) woont is belangrijk. Je ontvangt zo de kracht en steun van de Shuar voorouders om de Natemamu te kunnen volbrengen. En je laat er alle emotionele ballast van je afstromen. Watervallen zijn bronnen van Arutám, de plek waar de voorouders na overlijden hun in het leven verworven Arutám naartoe brengen.

Langs de oevers, bij de rivieren, stromen en watervallen verblijft ook de spirit van Tsunqui -de allereerste uwishin en moeder van het water- onder haar vleugels draagt zij de energie van de spirits van alle uwishins die na haar zijn gekomen. Ook zij zijn Tsunqui. En de Tsunquis laten zich -als ze zich al laten zien- op hele verschillende wijze zien. 

Aansluitend aan de Tunakaramamu volgt de reiniging met Tsaank. Na het drinken van het sap van de heilige Tabaksplant, en de voor de meesten onvermijdelijke ‘purge’ die hier op volgt, verblijf je de verdere nacht in de jungle rond het vuur. De spirit van Tsaank opent je voor het ontvangen van visioenen. Voor sommigen verschijnen in visioenen de spirits van de jungle en laten de arutám wakáni van de Jaguar, Condor, Anaconda, Kolibri, Tsunqui, Nunqui,... zich zien.

Zodra de zon opkomt begint de terugreis naar het huis van de uwishin en zijn familie om daar aangekomen de Tunduli-drum te laten klinken. De Natemamu gaat beginnen en je leven zal daarna niet meer hetzelfde zijn.

Wat de Natemamu je brengt

• Op een fysiek niveau helpt het ritueel om opgehoopte afvalstoffen af te voeren en lichamelijke spanningen los te laten. Met als gevolg dat je meer ontspannen bent en je lenigheid toeneemt. Je zit je lekker in je vel. Je zintuigen worden scherper en de meeste mensen melden dat hun gezichtsvermogen, gehoor en reuk toenemen tijdens het reinigingsproces.
  
  
• Op een emotioneel niveau helpt het je om vastzittende emoties te bevrijden, wat resulteert in meer duidelijkheid over je leven.
  
  
• Op mentaal niveau helpt het je de patronen en overtuigingen los te laten die je niet meer van dienst zijn, wat resulteert in een betere concentratie en focus.
  
  
• Op een spiritueel niveau word je diep verbonden met je kern. Wat leidt tot authentiek aanwezig zijn en persoonlijk leiderschap, beter in staat de verantwoordelijkheid voor je leven te dragen en dat wat zich in je leven manifesteert.