De cultuur van de Shuar wordt gekenmerkt door hun leefomgeving, het oer­ en regenwoud. In hun mythologie zijn de natuur en de wetten van het universum nauw met elkaar verbonden en kent een breed gama van hogere wezens die worden geassocieerd met fenomenen als; de schepping van de wereld, het leven, dood en ziekte. De belangrijkste onder hen zijn Etsa als de belichaming van de strijd van goed en kwaad (Iwia), Shakaim als belichaming van kracht en vaardigheid van het werk van de mannen en Tsunki als belichaming van het hoogste wezen van het water, zij die gezondheid brengt. Nunqui zorgt voor de vruchtbaarheid van de aarde (chakra) en de vrouw. Je zou haar kunnen zien als een van de vele verschijningsvormen van de Moedergodin.

Aan Nunqui wordt de macht over de groei van planten in de tuin­ en landbouw toegeschreven, en zij leerde de Shuar vrouwen over de geneeskrachtige en eetbare planten en hoe te zaaien en oogsten. Haar macht moet worden opgeroepen middels rituelen die de krachten voor vruchtbaarheid en groei naar het heden halen, zodat de aarde haar vruchten kan voortbrengen. De Shuar geloven dat het regenwoud gevuld is met een grote verscheidenheid aan geestelijke wezens, die in watervallen en langs de rivieroevers wonen.

Laat mij een overlevering met je delen over de eerste ontmoeting tussen de Shuar en de Godin Nunqui. Een overlevering die al duizenden jaren wordt overgedragen van generatie op generatie, zittend rond het warme vuur. 

De Shuar Godin Nunqui

Nunqui is een bijzondere bosgeest, een goede vriendin en helper van vrouwen. Overdag woont zij onder de grond waar ze de hele dag bezig is met het voeden en knuffelen van de wortels alsof het haar baby's zijn­­ wat ook zo is. Na zonsondergang komt ze wervelend omhoog door de grond en danst de hele nacht door het bos. Ze weeft met haar dans een web tussen de planten, streelt hen, blaast haar adem over hen uit, zingt voor ze, en zorgt voor hun stammen, hun schors, takken en bladeren. O, wat een liefde geeft ze hen! Wat een extase!

Op een dag nam Nunqui wat tijd voor zichzelf. Het was heel vroeg in de ochtend. Alvorens terug te keren naar haar taken onder de grond, besloot ze naar een rivieroever te gaan om een mand met noten te eten. Op een plek stroomafwaarts langs de rivier waren twee Shuar vrouwen aangekomen. Dit was nog in de oude tijd, toen ze nog niets wisten over tuinieren, en deze vrouwen hadden erge honger. Toen ze in het water stapten om te baden, zagen ze overal om zich heen notendoppen drijven. Dus volgden ze het spoor van notendoppen en vonden Nunqui zittend op de wal, waar zij met veel plezier zat te eten.

"Alsjeblieft," zei een van de vrouwen, "wil je niet wat van je noten met ons delen?"
"Ik ben net klaar," antwoordde Nunqui. "Ze zijn allemaal op."
"Maar we hebben zo'n honger," kreunde de andere. "Heb je dan echt niets meer voor ons?"

Nunqui's baby

Nunqui wees naar een klein kind slapend onder een boom in de buurt. "Ik heb deze baby," zei ze met een zoete glimlach. "Zij is heel bijzonder. Waar ze om vraagt, dat zal ze ontvangen. Ik laat je haar meenemen. Zij zal je de dingen leren, waarmee je leven kan veranderen." De twee vrouwen wisten niet zeker wat Nunqui bedoelde, maar ze waren haar dankbaar voor dit geschenk, want kinderen zijn zeer kostbaar voor de Shuar. Ze namen de baby aan om haar vervolgens mee terug te nemen naar hun huis in het bos.

Chicha... een speciale drank

Later die middag, was het eerste waar het kind om vroeg een speciaal drankje dat ze Chicha noemde. Onmiddelijk verscheen er een kom gevuld met de drank. De vrouwen hadden nooit zoiets gezien en geproefd­­ zo zoet en bedwelmend! Ze waren opgetogen. Ze deelden de chicha die nacht met hun echtgenoten. Iedereen was het erover eens dat het de beste drank was die ze ooit geproefd hadden en dat het ook voedzaam leek te zijn. Tijdens die nacht, verscheen de baby in een droom aan de vrouwen en leerde hen hoe zij dit heerlijke bier konden maken van de yuccaplant.

De heerlijkste lekkernijen

De volgende dag, vroegen de vrouwen aan Nunqui's kindje wat ze hen nog meer kon bieden. Er verscheen een blad, gewikkeld rond iets dat verukkelijk rook. Toen ze deze bundel openden, ontdekten ze het vlees van wilde zwijnen. Het was heerlijk. Ze deelden het met hun familie, en iedereen was zeer onder de indruk. Zij hadden nooit eerder van het bestaan geweten van dergelijke lekkernijen! Die nacht, verscheen Nunqui's dochter in de dromen van zowel mannen als vrouwen. Zij leerde de mannen hoe op de zwijnen te jagen, en zij leerde de vrouwen verschillende manieren om het vlees te bereiden en door het te roken langer houdbaar te maken. De dagen daarna liet de baby de Shuar kennismaken met vele andere soorten van heerlijk voedsel: vis, diverse vleeswaren, en de veelheid aan groenten en fruit die de Shuar nu, vandaag de dag, zo gewend zijn te eten. 

De Shuar werden hebzuchtig

Toen deden de Shuar iets onvergeeflijks. Zij vergaten de armoede waarin zij eerder leefden, en verzuimden hun dankbaarheid te tonen aan Nunqui en haar baby. Door het ontbreken van dankbaarheid en balans, werden ze hebzuchtig. Ze begonnen te veel bomen om te hakken, zodat ze schandalige hoeveelheden yucca en andere vruchten en groenten konden verbouwen. En doden veel meer dieren dan ze nodig hadden om zichzelf mee te voeden. Op een dag waren ze zo in beslag genomen en zo ingenomen met zichzelf dat ze naar de velden en bossen vertrokken zonder de baby. Ze lieten haar thuis achter, helemaal alleen en zonder toezicht.

Nunqui waakt natuurlijk over de kleine. Zij had alles in de gaten gehouden en was vreselijk teleurgesteld in de Shuar en woedend op hun gebrek aan dankbaarheid. Toen de mensen terugkeerden, was de baby verdwenen. Ze waren geschokt. Wanhopig zochten ze overal naar haar, maar ze hebben haar nooit meer teruggezien. De Shuar bleven achter met het voedsel dat de baby naar hen had toegebracht ­­­ hetzelfde voedsel dat ze vandaag de dag nog steeds eten.

Een les om nooit te vergeten

Deze ervaring leerde de voorouders van de Shuar een les die ze nooit zouden vergeten, een les die ze hebben doorgegeven aan hun kinderen, en hun kindskinderen, en die ze zich vandaag de dag nog steeds herinneren. Het is de reden waarom Shuar vrouwen voor de planten zingen alvorens ze te oogsten. Ze tonen altijd hun dankbaarheid aan Nunqui en haar baby. Daarnaast spreken zij hun dankbaarheid direct uit naar de planten zelf, naar de dieren, en de aarde voor alle zegeningen die zij mogen ontvangen. De vrouwen doen hun uiterste best om het evenwicht te behouden. Ze willen ervoor zorgen dat er niet meer bomen worden omgehakt dan absoluut noodzakelijk is, dat ze geen dieren doden, tenzij het vlees écht nodig is en alle botten en veren worden gebruikt, en dat elke geoogste plant wordt vervangen voor een nieuwe zaailing. Nunqui heeft de Shuar veel geleerd, en misschien is het nu de hoogste tijd om haar wijsheid met de buitenwereld te delen.

Uit: "Spirit of the Shuar", John Perkins en Shakaim Mariano Shakai Ijisam Chumpi
Een verhaal over Nunqui in de woorden van Rosa Shakai
Foto: Paul Eijkemans